STANDPUNTEN

De financiële sector wordt non profit.

Afschaffen geldbonussen in het gehele bedrijfsleven.

Verbieden derivaten, crypto geld en complexe financiële producten.

MOTIVATIE

De oorspronkelijke uitgangspunten van de economische wetenschap, namelijk schaarste en welvaart, lijken in de loop der jaren wat uit het oog verloren. Schaarste lijkt niet meer te bestaan. In plaats daarvan gaan we uit van altijd voortdurende groei, die bijna altijd wordt uitgedrukt in financiële waarde. De waarde van natuur, cultuur of gevoel van welzijn lijkt van ondergeschikt belang. Welvaart voor velen zoals we aan het begin van de mensheid kenden, is vervangen door ongelijkheid. De rijkste 10% bezitten 85% van al het kapitaal in de wereld. De financiële wereld die bestaat uit banken, verzekeraars en vermogensbeheerders, is een belangrijke factor in deze scheef groei. Deze sector is een enorm complex systeem geworden waarover niemand het overzicht heeft of de exacte risico’s kan inschatten. De financiële crisis van 2008 was daarvan een goed voorbeeld. Helaas hebben we van deze crisis niet zoveel geleerd. De schulden zijn nu nog hoger dan voor de crisis, de bonussen van de bankiers zijn hoog en het ergste van alles is dat de complete financiële sector nog steeds een profit sector is, een sector waar bedrijven geld verdienen met het geld van anderen.

Risico’s

Landen hebben ook financiële diensten. Een land kan ook in financiële problemen komen, door staatsleningen. Dat is bijvoorbeeld in Griekenland gebeurd. Helaas doen grote financiële organisaties zoals het Internationaal Monetair Fonds (IMF), de Wereldbank en de Europese Centrale Bank (ECB) mee aan deze spelletjes.

Bankiers worden gestuurd door investeerders en aandeelhouders, met de focus op kortetermijn winstcijfers. Zij nemen onverantwoorde risico’s, bijvoorbeeld het bedenken van nieuwe financiële producten, het beleggen in fossiele energiebedrijven of wapenfabrikanten. Dat is goed voor de kortetermijn winst maar niet voor de langetermijn gevolgen voor de mensheid.

Niemand in de cockpit

De financiële sector verdient best goed. De sector maakte in 2018 een omzet van zo’n $ 6.000 miljard met een winstmarge van ongeveer 10%, dit betekent $ 600 miljard winst. De financiële instellingen worden beoordeeld door accountants en kredietbeoordelaars die worden betaald door de banken zelf. Geen onafhankelijkheid dus.

De financiële sector is een systeem dat vanuit zichzelf niet verandert, omdat het zichzelf in stand houdt. Een vliegtuig waar niemand in de cockpit zit. Na de crisis van 2008 zijn vele banken gered met geld van de belastingbetaler. Genoeg argumenten om de financiële sector compleet te resetten, het ombouwen van de sector naar een non profit sector. Een sector die dienstverlenend geeft en die niet winst maakt ten koste van anderen.

Bonus cultuur

Individuele geldbonussen worden gebruikt om de kortetermijn winstdoelstellingen te behalen. Deze vorm van extrinsieke motivatie kan leiden tot onwenselijke situaties zoals we gezien hebben in de crisis van 2008. Mensen komen bij voorkeur in actie als hier een beloning tegenover staat, en niet omdat ze de motivatie van binnenuit voelen.

Een geldbonus vermindert de intrinsieke motivatie. Mogelijke verklaringen voor dit verschijnsel zijn dat een medewerker verlies van controle over het eigen werk ervaart. De aandacht gaat naar de externe beloning en niet naar het werk zelf. Een prestatiebeloning in geld werkt wel voor eenvoudige klussen (bijvoorbeeld stukwerk), maar werkt averechts voor kennisintensief werk.

In de bankensector worden enorme geldbonussen uitgekeerd. Dat kan leiden tot hebzucht. Als de externe beloning ieder jaar stijgt dan zal de medewerker nooit tevreden zijn. De externe prikkels zullen dan steeds sterker moeten worden om de persoon te motiveren. Het gevaar dat hierin schuilt, is dat de prikkels snel uitgewerkt zijn en verslavend werken. Dat is wat we in de financiële sector zien.

Turbo

Derivaten zijn afgeleide financiële producten, zoals opties. Het totale bedrag aan geld in de wereld in 2018 is ongeveer $ 80.000 miljard (cash en bankrekeningen), maar het totale bedrag aan derivaten is tien keer zo hoog. Derivaten hebben enorme kracht om de economie te verstoren. De gevolgen hiervan werden voor het eerst echt zichtbaar tijdens de financiële crisis van 2008 toen pakketjes met slechte leningen werden doorverkocht. Het risico van zo’n pakket was moeilijk in te schatten. Derivaten zijn ontwikkeld om kortetermijn winstcijfers op te krikken. Je kunt derivaten zien als een turbo. Interessant om te zien is dat derivaten worden ontwikkeld door ‘quants’. Dit zijn zeer slimme wiskundigen die financiële producten ontwerpen en die niet door anderen te begrijpen zijn.

Tijd om te stoppen met derivaten.

Microkrediet

De laatste decennia is microkrediet populair. Dit is een systeem van kleine leningen aan ondernemers in arme landen. Het gaat om leningen die vaak minder dan $ 200 zijn. Omdat iedere lening individueel wordt verstrekt is er een enorm netwerk voor nodig om dit te organiseren.

Microkrediet, ondanks de goede bedoelingen, is niet genoeg. Beter is om het fundament van welvaartsverdeling aan te pakken, door een basisinkomen. Zeker in arme landen, waar de drive om te ondernemingschap vaak groter is dan in Westerse landen, zal het basisinkomen een explosie van creativiteit en ondernemerschap tot gevolg hebben.

© voor deze webpage: Copyright: HuManifest , Gerd-Jan Frijters, ISBN: 978-94-638-9575-0 , Uitgeverij Boekscout Soest , www.boekscout.nl, 2019